Γράφει ο Θέμης Παρλαβάντζας / [email protected]
Θα νόμιζε κάποιος πως ο λεξιπαικτικός τίτλος δημιουργήθηκε χάριν εντυπωσιασμού. Κι όμως. Η λέξη απαράσκευος είναι αυτή που μορφοποιείται στο μυαλό όποιου ολοκληρώσει τη μελέτη του βιβλίου του Παρασκευά Αυγερινού ‘’Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΕΛΕΙΩΣΕ ΝΩΡΙΣ’’. Απαράσκευος για τί; Μα φυσικά για το μεγάλο βήμα. Αυτό μιας γνήσια γενναίας αυτοκριτικής από τον ίδιο και μιας κριτικής για τη σχέση του με το κίνημα και ιδιαίτερα με τον Ανδρέα.
Για να μη μειώσουμε όμως τη σημασία του Παρασκευά Αυγερινού ως πολιτικού και ανθρώπου, θα πρέπει πρώτιστα να μιλήσουμε για ένα πολιτικό πρόσωπο με ήθος, ευγένεια, ευπρέπεια και δυναμισμό. Λυπάμαι που το λέω αλλά ελάχιστοι μόνο στο κοινοβούλιο θα μπορούσαν να συγκριθούν μαζί του. Κατά πρώτον λοιπόν και χωρίς μεμψιμοιρίες εκφράζω την εκτίμησή μου στον Παρασκευά Αυγερινό ως άνθρωπο και πολιτικό. Και τώρα στα πιο ουσιαστικά.
Θα αφήσω στην άκρη την προσπάθεια ενός ακόμη πρώην δρώντος πολιτικού να πει στους μελλοντικούς Έλληνες, ξέρετε, εγώ έβαλα τα δυνατά μου για να κάνω το καλύτερο, όμως δεν με άφησαν! Το θεωρώ ίσως ανθρώπινο όταν έχεις προσπαθήσει πολύ και δεν έφτασες τα πράγματα εκεί που θα ήθελες να λες, ακούστε με, έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα.
Δυστυχώς όμως για τον κ. Αυγερινό, το βιβλίο του, δεν θα φωτίσει ουσιαστικά, παρά μόνο πολύ αμυδρά, την εποχή που έμελε να ορίσει απόλυτα την μεταπολιτευτική πορεία της Ελλάδας. Πολύ φοβάμαι πως χάνει την ευκαιρία να μείνει στην ιστορία ως ο πρώτος γενναίος πολιτικός που δεν φοβάται να αναμετρηθεί με το παρελθόν του και το παρελθόν του κόμματος που προσδιόρισε αποφασιστικά την Ελλάδα μετά τη μεταπολίτευση. Εξηγούμαι.
Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου ο Αυγερινός φλερτάρει με την αλήθεια και τις ουσιαστικές αποκαλύψεις, ειδικά για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Φλερτάρει όμως, γιατί ποτέ δεν θα τολμήσει να φτάσει το μαχαίρι της κριτικής στο κόκκαλο, αφού τότε θα έπρεπε να βάλει και τον εαυτό του στο κάδρο των ευθυνών και το πώς ανέχθηκε έστω μια κατάσταση που τη θεωρεί με τα γραφόμενά του σάπια.
ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ
- Μιλάει πολύ για ένα ΠΑΣΟΚ αρχηγικό. Αναφέρει πόσο δέσποζε η μορφή του Ανδρέα Παπανδρέου στο κίνημα και πως τα όργανα δεν λειτουργούσαν παρά μόνο ως άλλοθι δημοκρατικότητας. « Οι μεγάλες κουβέντες και οι κορώνες για το Κίνημα των αρχών και της δημοκρατικής λειτουργίας δεν έκρυβαν την αρχηγική δομή και την απουσία ουσιαστικών θεσμικών οργάνων. Ήταν επιλογή του Αντρέα, δε θα δεχόταν ποτέ να αποφασίζουν άλλοι, ή να συναποφασίζει», σελ.102. Ή ακόμη « Ο Αντρέας δεν επρόκειτο ποτέ να εκχωρήσει κομμάτι της εξουσίας-ιδιοκτησίας του, δεν θα δεχόταν το ΠΑΣΟΚ που ίδρυσε να εξελιχθεί σε ένα ομοσπονδιακό πολιτικό μόρφωμα. Ήθελε και του ανήκε να ορίζει το παιχνίδι χωρίς συνιδιοκτήτες», σελ. 42.
- Το ΠΑΣΟΚ με την προοπτική ανάληψης της εξουσίας από το ΄77 και μετά, άνοιξε τις πόρτες του σε κάθε καρυδιάς καρύδι. Ειδικά από την Ένωση Κέντρου και όλη την παλαιοκομματίλα που τη χαρακτήριζε. Σε πολλές σελίδες αναφέρεται σε στελέχη και βουλευτές με πρακτικές και συμπεριφορές που δεν διέφεραν από αυτές των δεξιών συναδέλφων τους. « Έτσι, αποφασίστηκε το άνοιγμα του ΠΑΣΟΚ, το οποίο θα αλωθεί ουσιαστικά από τους άστεγους της Ένωσης Κέντρου και θα επιστρέψει στο παρελθόν», σελ. 108.
- Αναφέρεται διεξοδικά στην έλλειψη φυσιογνωμίας του κινήματος και τον ασαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, ενώ αφήνει υπονοούμενα για τις σχέσεις του ΠΑΣΟΚ της πρώτης περιόδου με σοσιαλιστικά κόμματα ολοκληρωτικού τύπου. « Οι ιδεολογικές θέσεις του κινήματος παρέμεναν αρκετά ασαφείς και καθόλου συγκεκριμένες, υπήρχε σύγχυση», σελ.102. Σε άλλο επίσης σημείο. «Το ΠΑΣΟΚ ένιωθε πιο κοντά σε εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, αρνιόταν να αναπτύξει σχέσεις με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Γερμανίας το οποίο χαρακτήριζε συντηρητικό, απέρριπτε την ΕΟΚ, κατάγγελλε την επανένταξη της χώρας μας στο ΝΑΤΟ, αναφερόταν ακόμη και στο αυτοδιαχειριστικό μοντέλο της Γιουγκοσλαβίας, και όλα αυτά μας οδηγούσαν σε ασαφείς τριτοκοσμικούς προσανατολισμούς», σελ.40.
Δεν είναι επίσης τυχαίο πως το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου επιγράφεται: ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΥΞΙΔΑ.
- Αναφέρεται επίσης στο παγκοίνως γνωστό, πως ο αντιευρωπαϊσμός της προ της εξουσίας περιόδου, υπαγορευόταν και μόνο από ψηφοθηρικούς σκοπούς από όπου ξεπήδησε και το αμίμητο σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».
Κανέναν φυσικά δεν εκπλήσσουν αυτές οι διαπιστώσεις του Αυγερινού τριάντα χρόνια μετά. Απλώς ήρθε και σειρά του να αποδεχθεί τα προφανή, φωτίζοντας ο ίδιος ελάχιστα όπως προανέφερα την περίοδο αυτή.
Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
Εκεί όμως που πραγματικά εκπλήσσει με τις αποκαλύψεις του είναι όσον αφορά την ασθένεια του Ανδρέα Παπανδρέου το 1979. « Τον συνόδεψα στον ψυχίατρο και, όπως περίμενα, η διάγνωση ήταν βαριάς μορφής κατάθλιψη», σελ.99. Διπολική διαταραχή την αναφέρει στη συνέχεια ο Αυγερινός και κάνει λόγο για φάρμακα και ψυχολογική υποστήριξη.
Αυτό ακριβώς είναι και το κομβικό σημείο για τις κρίσεις του όσον αφορά τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δίνεται η εντύπωση πως ο Ανδρέας είχε μεταβληθεί σε ένα ανασφαλή ηγέτη που ζητούσε διαρκώς επιβεβαίωση γι’ αυτό και είχε αναπτυχθεί γύρω του ένας κύκλος αυλοκολάκων τον οποίο ο Ανδρέας είχε απόλυτη ανάγκη. «Τον τυραννούσε η κατάθλιψη, δεν πίστευε στον εαυτό του, την είχε ανάγκη και τη ζητούσε την επιβεβαίωση», σελ129. Αφήνει δε πολλές φορές υπονοούμενα πως στην τελική αυτοί κυβερνούσαν, αφού ο Ανδρέας λόγω της αρρώστιας του, είχε απολέσει την ορμή τον ριζοσπαστισμό και τον καθαρό νου.
Η ΣΧΕΣΗ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ
Και τώρα, στα πλέον άβολα για τον Παρασκευά Αυγερινό. Ο τίτλος του άρθρου φυσικά και δεν είναι τυχαίος. Το απαράσκευος έχει και την έννοια του ανθρώπου που δεν έχει ετοιμάσει τη μεγάλη ρήξη με το παρελθόν όταν διαπραγματεύεται τη σχέση του με τον Ανδρέα. Δεν αντέχει τη ρήξη αυτή. Οι κρίσεις του για τον Ανδρέα Παπανδρέου επέχουν θέση κριτικής, αλλά light κριτικής. Θα ήθελε να πει περισσότερα αλλά κινδύνευε να γίνει πατροκτόνος και αυτό ακόμη κανένας δεν έχει τολμήσει να το κάνει στο ΠΑΣΟΚ. Τον κριτικάρει, αλλά ποτέ δεν τον καταβαραθρώνει. Τον αποδομεί εν μέρει, αλλά ποτέ δεν γυμνώνει. «Μελετώντας τον έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι παρακολουθούσε το κλίμα της εποχής και ανάλογα αποφάσιζε, και, ακόμη πως όταν μιλούσε ήθελε να αρέσει και έλεγε αυτά που ήθελαν να ακούσουν οι ακροατές του», σελ.128. Ή ακόμη όταν αναφέρει « …γνώρισα δύο διαφορετικούς ανθρώπους. Ο ένας ήταν αυτός που γνώρισα, ο ειλικρινής, ο επαναστάτης που πάλευε για τις ιδέες του , ο πολιτικός που γοήτευε και έπειθε. Ο άλλος ήταν ο γνωστός από παλιά πολιτικός που κυνηγούσε την προβολή και την εξουσία», σελ.129.
Την ακραία οπορτουνιστική αναδίπλωση του Ανδρέα στο θέμα της ΕΟΚ με την άνοδο στην εξουσία το ’81, την περιγράφει εντελώς σοκαριστικά για τον κοινό νου, ως εξής: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε τη δύναμη να προσαρμόσει τις θέσεις του, από την ακραία θέση της απόρριψης της ΕΟΚ, στην πλήρη και ουσιαστική ένταξή του στην κοινή ευρωπαϊκή πορεία», σελ.120.
Γίνεται εύκολα φανερό πως δεν αντέχει συναισθηματικά να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Προς τιμήν του βέβαια αναφέρει. «Πέρασαν χρόνια κι ακόμα δεν έχω ξεκάθαρη άποψη, με επηρεάζει και το συναισθηματικό στοιχείο», σελ.129.
Απαράσκευος για τη μεγάλη αποκαθήλωση από το βάθρο του μεγάλου ηγέτη που συναισθηματικά έχει υψωμένο, ψελλίζει μόνο κάποια πράγματα από αυτά που πιθανόν θα γράψει η ιστορία αύριο. Η συναισθηματική πρόσδεση στο μεγάλο τιμονιέρη, περιορίζει σαφώς τη δυναμική της κρίσης του. Θα ήθελε να μιλούσε ανοιχτά, αλλά η ‘’ευγνωμοσύνη’’ του για τον άνθρωπο που ανέδειξε τον Αυγερινό και τόσους άλλους κρατά σφαλιστό το στόμα του. «…αλλά όταν πιστεύεις σ’ έναν άνθρωπο που τον έχεις βάλει ψηλά, δεν μπορείς να τον δικαιολογήσεις όταν κατεβαίνει. Οφείλω να ομολογήσω ότι μου έδωσε πολλά, περισσότερα από όσα μου άξιζαν», σελ.131.
Με την απόσταση τον τριάντα και πλέον χρόνων μπορούμε ίσως να είμαστε σήμερα πιο αιχμηροί με το παρελθόν που μας προσδιόρισε. Φυσικά δεν μπορούμε να ξεχάσουμε το δημοκρατικό έλλειμμα της εποχής, το αντιδεξιό μένος, το διεθνές μετα-ψυχροπολεμικό περιβάλλον, τη γοητεία των σοσιαλιστικών θεωριών, το κίνημα των αδεσμεύτων, τον αντιαμερικανισμό, το ξέσπασμα μιας πολιτικής μέθης στη μεταχουντική Ελλάδα. Ωστόσο όλα αυτά δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τόσο καιροσκοπισμό, προχειρότητα, σκόπιμη απροσδιοριστία και ακραίο λαϊκισμό, στον οποίο επένδυσε το ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου. Υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή για το ΠΑΣΟΚ από τον αυριανισμό που εκτράφηκε στους κόλπους του;
Αλήθεια, ποιος από όλους στο ΠΑΣΟΚ και τα ορφανά του κεντροαριστερού χώρου, θα τολμήσει κάποτε μιας κάποιας μορφής «πατροκτονία»; Ακόμη και σήμερα, η σκιά του Ανδρέα, είναι πολύ βαριά στο σβέρκο όλων όσοι συμπορεύτηκαν μαζί του.
