Του Γ. Βοσκόπουλου / Αναπληρωτή Καθηγητή Ευρωπαϊκών Σπουδών – Τμήμα, Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας / [email protected]
Η δημοσιονομική κρίση φαίνεται πως πλήττει καίρια πυλώνες της αστικής δημοκρατίας όπως η δημοκρατία και ελευθερία του Τύπου. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της οργάνωσης Freedom House, κατά το παρελθόν έτος η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα υποχώρησε ποιοτικά. Στη γενική κατάταξη η χώρα μας διολίσθησε από καθεστώς «ελευθερίας του Τύπου» (‘free press’) σε αυτό της «μερικής ελευθερίας του Τύπου» (‘partly free’ press).
Σύμφωνα με την ανάλυση τα νέα δεδομένα προέκυψαν από τις περικοπές στις δαπάνες και την κρίση που οδήγησε στο κλείσιμο ΜΜΕ στη χώρα. Τα προβλήματα έπληξαν σημαντικά το βαθμό πολυφωνίας και πλουραλισμού στη χώρα και ως εκ τούτου την αδέσμευτη έκφραση αλλά και την αμερόληπτη ενημέρωση. Παράλληλα η οργάνωση καταγράφει με έμφαση τις επιθέσεις βίας κατά δημοσιογράφων αλλά και τις ποινικές διώξεις που υφίστανται σε μία προσπάθεια ελέγχου της ενημέρωσης, παραπληροφόρησης και παραπλάνησης.
Ο έλεγχος των ΜΜΕ σε εποχή κρίσης και κοινωνικής αποσύνθεσης συνιστά μία στρατηγική επιλογή. Λειτουργεί ως ένας μηχανισμός απόσβεσης κοινωνικών αντιδράσεων και πολιτικο-οικονομικής επανα-κοινωνικοποίησης των πολιτών σε ένα κατακερματισμένο κοινωνικό περίγυρο. Όταν η κοινωνία αποσυντίθεται άτακτα σε συνθήκες συνταγματικής ανεπάρκειας, μέριμνα των κυβερνώντων είναι να υπερκαλύψουν έντεχνα την κοινωνική δυσφορία.
Η κρίση έφερε τη χώρα δεκαετίες πίσω σε επίπεδο δημοκρατίας, θεσμών και εκπροσώπησης. Η διακυβέρνηση της τελευταίας τριετίας συνεχίζει να δημιουργεί πληγές στο δημοκρατικό σώμα της χώρας. Το τέλος της δημοσιονομικής κρίσης δεν μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά, ωστόσο είναι σίγουρο πως θα απαιτήσει μία νέα μεταπολίτευση, αφού το πολιτικό σύστημα έχει πληγεί ανεπανόρθωτα.
Ο έλεγχος των ΜΜΕ σήμερα στοχεύει στην αποτροπή πολιτικών αλλαγών σε μία οργανωτική δομή που αδυνατεί να ανανεωθεί. Καταδεικνύει τους δεσμούς ανάμεσα σε πολιτικές και οικονομικές ελίτ, αναδεικνύει τη δύναμη της εικόνας και του λόγου, την αδυναμία των ελλιποβαρών κοινωνικών αντανακλαστικών. Σε αυτό το γκρίζο σκηνικό εξέχουσα θέση και ρόλο έχουν και κάποιοι πανεπιστημιακοί. Η «επιστημονική μαρτυρία» τους αποτελεί μέσο ενός συστήματος χειραγώγησης της κοινής γνώμης, ενώ η θέση τους καθιστά τις απόψεις τους φαινομενικά έλλογες. Η προπαγάνδα «παντρεύεται» την «επιστημοσύνη» προκειμένου να πειστεί η κοινή γνώμη. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ως testimonial technique.
Μετά από δεκαετίες η Ελλάδα εμφανίζει σημάδια όχι μόνο πολιτικής αποσύνθεσης αλλά και υποχώρησης σε επίπεδο δεικτών και παραμέτρων που προσδιορίζουν τη δημοκρατία. Αμφισβητείται οντολογικά η λειτουργία της ως ένα κράτος δικαίου. Η αποκατάσταση ποιοτικών παραμέτρων του πολιτεύματος θα απαιτήσει μία νέα θεσμική και ιδεολογική διαδικασία επανεκκίνησης αλλά και αποκατάστασης θεσμών.
