Γράφει ο Γιώργος Βοσκόπουλος / επ. Καθηγητής – Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας / [email protected]
Το κοινό σημείο ανάμεσα στον σημερινό καπιταλισμό των ανεξέλεγκτων αγορών και τον κρατισμό του σοβιετικού συστήματος είναι η παντελής έλλειψη ανθρωποκεντρικών στοιχείων. Χαρακτηριστική είναι η ισοπέδωση του ατόμου και η αντιμετώπιση του ως μια φοροδοτική μονάδα, ένα γρανάζι ενός μηχανισμού παραγωγής ανέχειας για τους πολλούς και πλούτου για τους λίγους. Δεν χρειάζονται μαρξιστικής υφής αναλύσεις προκειμένου να περιγράψουμε την πραγματικότητα. Η αξία της αξιολόγησης έγκειται στην αφηγηματική και όχι συστατική υφή της.
Οι εθνικές πολιτικές ελίτ μετεξελίσσονται σε μία εθνική νομενκλατούρα η οποία συναινεί στην αποδόμηση του πολιτικού πλουραλισμού. Δρουν σε ένα αποστασιοποιημένο, με βάση την εκπροσώπηση, πολιτικο-οικονομικό περιβάλλον και από-νομιμοποιούνται με γεωμετρική κλίμακα, αφού αδυνατούν να προασπίσουν συλλογικότητες.
Σήμερα ο περίφημος δημοκρατικός καπιταλισμός υπερβαίνει τις καταστατικές και ιδεολογικές έννοιες του, αφού η δημοκρατία υποχωρεί ατάκτως, ενώ τα κοινωνικά κεκτημένα αναθεωρούνται άρδην. Ουσιαστικά το ευρωπαϊκό μοντέλο διακυβέρνησης υιοθετεί όλο και περισσότερο στοιχεία ενός Σοβιετικής έμπνευσης καθεστώτος. Η καταστολή αποτελεί κοινή συνισταμένη του μετα-νεωτερικού δημοκρατικού καπιταλισμού και του σοβιετικού πολιτικο-οικονομικού δογματισμού και αναπτυξιακού θετικισμού. Ουσιαστικά η παγκόσμια οικονομία και η Ευρώπη βρίσκονται σε μία διαδικασία μετάβασης σε ένα απρόσωπο μετα-δημοκρατικό, μετα-κυριαρχικό παράδειγμα.
Στα πλαίσια αυτού του πολιτικο-οικονομικού, κοινωνικού και πολιτειακού πειραματισμού η Ελλάδα κατέχει τιμητική θέση. Είναι η πρώτη χώρα στην ενωμένη Ευρώπη, μία χώρα του Πρώτου Κόσμου, επί της οποίας πραγματοποιούνται διαχειριστικοί, συνταγματικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί πειραματισμοί. Ο νεωτερισμός δεν αφορά τους πειραματισμούς αυτούς καθ’ εαυτούς, αλλά το γεγονός ότι επιβάλλονται σε μία χώρα του Πρώτου Κόσμου, του σκληρού πυρήνα του ευρώ σε ένα ιστορικό σύμβολο της δημοκρατίας και κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού.
Ιστορικά και ιδεολογικά ο δημοκρατικός καπιταλισμός λειτούργησε στα πλαίσια του τρίπτυχου ελεύθερη αγορά, δημοκρατία, πλουραλισμός. Σήμερα οι συντελεστές της εξίσωσης εκλαμβάνουν νέα ειδικά βάρη ανατρέποντας την ισορροπία που μέχρι πρότινος καθιστούσε το δημοκρατικό καπιταλισμό ένα σύστημα και ιδεολογία που προσέφερε θεμελιώδη και παράπλευρα οφέλη σε πολίτες και επί μέρους κοινωνικο-οικονομικούς και πολιτικούς μικρόκοσμους. Αυτό καθώς η ελεύθερη αγορά ως ανεξάρτητη μεταβλητή εκλαμβάνει ετεροβαρή σημασία σε βάρος των άλλων δύο (δημοκρατία, πλουραλισμός) και τις εκτοπίζει λειτουργικά.
Ως αποτέλεσμα, θεμελιώδη προαπαιτούμενα της δημοκρατίας και του πλουραλισμού υπερκαλύπτονται είτε μέσω επιβολής αυταρχικών μοντέλων διακυβέρνησης είτε τη στήριξη τεχνοκρατικών ηγεσιών οι οποίες εφαρμόζουν μη ανθρωποκεντρικές πολιτικές διαχείρισης της κρίσης. Η δημοκρατία βρίσκεται σε συστημική κρίση στη γενέτειρα της την Ευρώπη και αυτό θέτει οντολογικά διλήμματα στους Ευρωπαίους πολίτες καθιστώντας την αλληλεγγύη και εγρήγορση πράξεις επιβίωσης.
