Γράφει ο Γιώργος Βοσκόπουλος / επ. Καθηγητής – Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας / [email protected]
Η ΕΕ διέρχεται μία καταστατική, αξιακή, κοσμογονικής υφής κρίση. Οι συνέπειες της δεν είναι προβλέψιμες, ωστόσο αφορά πολλαπλά αλληλένδετα επίπεδα κοινή συνισταμένη των οποίων είναι το πεδίο της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Η διακυβέρνηση χωρίς εθνικές κυβερνήσεις (governance without governments) ή εξουδετερωμένες πολιτικά, συνταγματικά και θεσμικά ηγεσίες εντός μίας sui generis ένωσης κρατών παραπέμπει με ακαδημαϊκούς όρους σε ένα μη δημοκρατικό καθεστώς (regime) που συντηρείται στην εξουσία με αυταρχικές μεθόδους και μέσα πειθαναγκασμού. Μία τέτοια διαχειριστική και ισοπεδωτική πρακτική δημιουργεί ένα πολυσύνθετο παίγνιο μηδενικού αθροίσματος ανάμεσα στο άτομο, τη συλλογικότητα και τους θεσμικούς εκφραστές της ΕΕ.
Ένα καθεστώς λειτουργεί εξ ορισμού πατερναλιστικά, επιβάλλοντας χωρίς να πείθει, χωρίς να αναζητά συναίνεση. Ουσιαστικά χρησιμοποιεί μία μετα-νεωτερική μορφή σκληρής ισχύος και όχι ήπια ισχύ (πειθώ, αξίες), τον διαχρονικό άξονα λειτουργίας της Ένωσης. Σε συνθήκες κρίσεις το ευρωπαϊκό επίπεδο διακυβέρνησης επιβάλλει μέσα από ελεγχόμενες και μόνο διαδικαστικά νομιμοποιημένες διεργασίες επιλογές σε εθνικές ηγεσίες, προσδιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο και το πλαίσιο διάδρασης ανάμεσα σε ηγεσίες και λαούς. Ως αποτέλεσμα, η κρίση και ο τρόπος αντιμετώπισης της λειτουργούν ως αυτοτροφοδοτούμενες δεξαμενές αμφισβήτησης των εθνικών ηγεσιών και του ρόλου τους ως εκφραστές εθνικών συμφερόντων. Ταυτόχρονα επαναπροσδιορίζουν τις σχέσεις ισχυρών και αδύναμων με όρους ισχύος μία αδιαμφισβήτητη κανονικότητα της διεθνούς πολιτικής.
Μία ένωση πολιτικών ελίτ χωρίς τους λαούς δεν έχει τίποτα να προσφέρει σε επίπεδο δημοκρατίας, ορθολογικού για τους πολίτες διαχειρισμού της δημόσιας σφαίρας και συνταγματικής τάξης. Η κρίση στην ΕΕ είναι αυτοτροφοδοτούμενη από μία σειρά εγγενείς και συγκυριακές αδυναμίες όπως: απουσία της πολιτικής με όρους νομιμοποίησης ανάμεσα σε ηγεσίες και συλλογικότητες, θεσμική αποκαθήλωση ηγεσιών και εθνικών συνταγματικών τάξεων. Τέλος ανυπαρξία εσωτερικού, ενδο-ευρωπαϊκού εξισορροπητικού παράγοντα ο οποίος θα αντιμετωπίσει αξιόπιστα, δημοκρατικά και αποτρεπτικά τις όποιες προσπάθειες εμπέδωσης μίας νέας τάξης πραγμάτων που απονομιμοποιεί το μοναδικό άμεσα νομιμοποιημένο πεδίο άσκησης πολιτικής, το εθνικό.
Ο αυταρχισμός και η δεσποτική νοοτροπία μη πολιτικά υπόλογων τεχνοκρατών θα πρέπει να καταγγελθεί τουλάχιστον από όσους διαθέτουν ακαδημαϊκό ήθος και τιμούν τον όρκο που έδωσαν ενώπιον των πρυτανικών αρχών να προασπιστούν τη δημοκρατία. Η ακαδημαϊκή αξιοπρέπεια επιβάλλει την επίκληση των πρωτογενών αρχών δικαίου της ΕΕ και την αποστασιοποίηση των πανεπιστημιακών από το παρών πρωτόγνωρα αυταρχικό μοντέλο ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Με αυτόν τον τρόπο θα υπηρετήσουν πραγματικά την Ευρωπαϊκή ιδέα.
