Γράφει ο Γ. Βοσκόπουλος / Αναπληρωτή Καθηγητή Ευρωπαϊκών Σπουδών – Τμήμα, Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας / [email protected]
Η εξωτερική πολιτική της χώρας βρίσκεται σε μία απροσδιόριστη επιχειρησιακά, οργανωτικά και μακροστρατηγικά κατάσταση. Διαφαίνεται ότι κάποιες επιλογές γίνονται με γνώμονα την ικανοποίηση επικοινωνιακών στόχων, ενώ άλλες δεν ικανοποιούν το κριτήριο του ορθολογισμού.
Η επί σειρά ετών μη υλοποίηση ενός μακροστρατηγικού σχεδίου στη χάραξη εθνικής στρατηγικής καταδεικνύει οργανωτικές αδυναμίες και έναν επικίνδυνο παρορμητισμό όπως εκφράστηκε πρόσφατα από τον Θ. Πάγκαλο. Οι πλέον σκληροί επικριτές αυτής της αδυναμίας την αναλύουν με όρους θεσμικής ανεπάρκειας ή / και ανταγωνιστικών προσεγγίσεων έναντι του ρόλου της χώρας. Άλλοι θεωρούν ότι η ηγεσία λειτουργεί αυτόνομα με όρους προσωπικών και όχι εθνικών συμφερόντων.
Σε αυτό το σημείο χρήσιμο είναι να παραθέσουμε ένα απόσπασμα από ένα κλασικό έργο [1] στο οποίο αναλύεται η σχέση ηγεσίας και λαού με όρους συμφερόντων και συστημικού ρόλου.
«Σε κάποιο βαθμό, ο φόβος διάστασης συμφερόντων μεταξύ ηγεσίας και λαού θεμελιώνεται στη δυσπιστία και την έλλειψη εμπιστοσύνης με την οποία οι υπεύθυνοι χάραξης εξωτερικής πολιτικής αντιμετωπίζουν ζητήματα δημοκρατίας. Στα πλαίσια του κάθε συστήματος η ομάδα που ασχολείται με μία συγκεκριμένη σφαίρα δραστηριοτήτων, θα έχει σε κάποιο βαθμό την ικανότητα να εξελιχθεί σε κυρίαρχο παράγοντα εντός ενός υποσυστήματος που εκτελεί αυτή τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων αναζητούν πληροφορίες που θα ενισχύσουν τις προσδοκίες τους. Επικεντρώνουν τη δράση τους σε προβλήματα που έχουν σημασία για τα επικοινωνιακά πλαίσια επί των οποίων δομείται το εύρος των δραστηριοτήτων τους. Ανταποκρίνονται στα προσωπικά συμφέροντα τους και στα συμφέροντα του υποσυστήματος που ανήκουν. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων δρουν ενάντια στο εθνικό συμφέρον διότι τα συμφέροντα των υποσυστημάτων που ανήκουν έρχονται σε σύγκρουση με το εθνικό συμφέρον. Αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις όπως και άλλα άτομα λειτουργούν με βάση τους διαφορετικούς ρόλους που έχουν. Ο ρόλος τους σε κάποιο άλλο υποσύστημα του εθνικού συστήματος μπορεί να…υπερκαλύψει το ρόλο τους στο υποσύστημα της εξωτερικής πολιτική [foreign policy sub–system]».
Η αξία της ανάλυσης του M. Kaplan έγκειται στη λειτουργία παράλληλων υποσυστημάτων εντός του ευρύτερου συστήματος χάραξης εξωτερικής πολιτικής. Ουσιαστικά περιγράφει μία δυσλειτουργία που προκύπτει από τη χάραξη στόχων μη συμβατών με το εθνικό συμφέρον και συνεπώς της επιβίωσης.
[1] Βλ. Morton Kaplan, System and Process in International Politics, Science Editions, New York, 1964, σ. 158
