Γράφει ο Γιώργος Λίλλης / λογοτέχνης – συγγραφέας
Στο ποίημα Κοκορομαχίες ο Ιβάν Γκολ περιγράφει έναν μικρό οκτάγωνο ναό, που «μοιάζει μ΄ ένα κινέζικο παιχνίδι για μεγάλους/ είναι άραγε ο ναός της αυγής; / Μέσ’ απ΄ τους τοίχους βγαίνει η κραυγή του κόκορα / η κραυγή από χίλιους κόκορες/ που ίσως μαζευτήκανε για ν΄ αντιστρέψουν την τάξη των ωρών». Η κραυγή του κόκορα σηματοδοτεί ένα νέο ξεκίνημα, δίνει ώθηση στην αρχέγονη στιγμή που αναγεννιέται, υπάρχει, και ταυτίζεται με τις δραστηριότητές μας. Εμείς είμαστε οι κόκορες, εμείς αυτοί που κάθε πρωί διαλαλούμε την ύπαρξη, που επιμένουμε θορυβώντας να δηλώνουμε το παρόν στην κοσμογονική εξέλιξη των δευτερολέπτων που κυλούν ερήμην μας.
Ο χρόνος ποτέ δεν κατακτήθηκε, ποτέ δεν γίναμε κυρίαρχοί του. Δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε την τάξη των ωρών, είναι αδύνατον να μας φανταστούμε έξω από το περιθώριο του χρόνου που μας περιβάλλει. Το παιχνίδι της επιβίωσης εξαρτάται από την διαχείριση του ηρωισμού μας, από το πόσο έξυπνοι θα φανούμε στις δύσκολες περιστάσεις, από τον τρόπο που θα κινηθούμε μέσα στο χαοτικό πλήθος. Ο αριθμός, το βάρος, το νούμερο, το όνομα, ως απόηχοι άρσης της ελευθερίας κινήσεων, στην οριακή στιγμή όπου ερχόμαστε αντιμέτωποι με το πεπρωμένο μας να αυτοφυλακιζόμαστε μέσα στο βασίλειο που μας αναδεικνύει, λοιδορώντας προθέσεις και κίνητρα, βάζοντας στο στόχαστρο την ανοδική μας πορεία προς τον εξευγενισμό, παραμένοντας επί της ουσίας τα άγρια ζώα που δεν εξημερώθηκαν, με τους πονηρούς ντελάληδες να οικειοποιούνται για χάρη μας τα χρώματα της αυγής, αυτοί που επιδεικτικά υπερασπίζονται τη φωνή και το κύρος μας, κρύβοντας με επιδεξιότητα το φόβο μας για τις στιγμές που χάνονται: «Ζυγίζουν τους κόκορες/ τους κάνουν ν΄ αστράφτουν για την τελική μάχη/τους έχουν κόψει το πορφυρό λειρί /-το στολίδι του αρσενικού και του έρωτα – /τους αφήνουν το αγωνιστικό λοφίο/ τους βρέχουν το γυμνό κεφάλι με οινόπνευμα/ το περιττό και απαλό πούπουλο ξυρίζεται/ μένουν μόνο τα χρώματα από το έμβλημά τους/τα χρυσά ή μελανά φτερά του θυρεού τους». Δεν είμαστε πια ένδοξοι βασιλείς αλλά τα πιόνια ενός αρχέγονου μίσους, το οποίο δεν έχει εξηγηθεί ακόμα. Δεν έχει ανακαλυφθεί η πηγή της αυτοκαταστροφικότητάς μας. Έρμαια του πάθους μας για επιβολή, αστράφτουμε για την τελική μάχη, δίχως να συνειδητοποιήσουμε πως το δικό μας τέλος σκηνοθετούμε, πως στο βάθος αντίπαλος είναι μόνο ένας: ο εαυτός μας. Μας ζυγίζουν, μας κόβουν το σύμβολο της αθωότητάς μας, το λειρί της γνώσης του έρωτα, τον ρομαντισμό και την αίσθηση της οικειότητας με το σύμπαν, για να γίνουμε θύματα εκείνων που επιδοκιμάζουμε, θύματα της δύναμής μας. Αφήνουμε να μας βρέξουν το κεφάλι, να μας παραμορφώσουν με ιδέες, πρότυπα, οράματα, πιστεύοντας πως το χαμένο μας μεγαλείο κρύβεται μέσα στα χνάρια της συνείδησης, στην γλυκιά αίσθηση πως είμαστε χρήσιμα υλικά, ακατέργαστες καρδιές για τη σφαγή: «Να τώρα η αρένα/ νά ο στίβος της ζωής και του θανάτου/ να ο πανάρχαιος και πρωταρχικός Νόμος/το Ράμφος». Το ράμφος. Σύμβολο επιβολής. Το εργαλείο του δογματισμού και της δύναμης. Μεταφερόμαστε στην αρένα. Οι θεατές διψούν για θέαμα κι είμαστε έτοιμοι να τους το προσφέρουμε. Λάτρεις της επίδειξης, έχουμε κάθε λόγο να δείξουμε στους άλλους το γόητρο της εξουσίας μας πάνω τους. Θέλουμε να μας τρέμουν, επιθυμούμε να μας θαυμάζουν μέσα στον τρόμος τους, για να μην διαψευσθούμε στο στίβο της ζωής. Το ράμφος είναι ακονισμένο με τη δίψα του πλήθους, με τις αιμοσταγείς τους τάσεις, με το πάθος τους και την αγωνία τους. «Νά τα χρυσά ράμφη που χτυπούν /νά το πυροτέχνημα/ άσπρο φτερό στον άνεμο/λαμπρό ρουμπίνι αιμάτινο/φτερούγα σωτηρίας/ο μαύρος που τρυπάει το λαιμό του άσπρου/ο άσπρος που σφυροκοπάει το κρανίο του μαύρου/ένα μικρό κομμάτι σάρκα σκιρτάει ένα αυλάκι κατακόκκινο/ ένας στροβιλισμός ράμφος με ράμφος/Δύο πουλιά που μέσα τους ριζώνει το ίδιο μίσος/η ίδια τόλμη ο ίδιος ηρωισμός/Ο κόσμος που περιστρέφεται είναι ο αγώνας τους/η περιδίνησή τους/ο πόνος δεν υπάρχει πια/η λογική δεν υπάρχει πια η ζωή δεν υπάρχει πια/ η νίκη είναι η μόνη αλήθεια».
Αυτή η μάχη δεν έχει νικητές και χαμένους. Όλα αντικαθρεφτίζουν το ανέφικτο. Ο αγώνας για επιβίωση δεν επικεντρώνεται μόνο στο σημείο του πάθους για ζωή αλλά και στην περίπλοκη διαδικασία να γίνουμε ένα με τον εαυτό μας, να βρούμε ξανά το ναό μας, το Θεό. Τι απομένει μετά από κάθε μάχη; Τι είναι αυτό που αφήνει η κάθε μάχη; Τη μοναδική αλήθεια ενός γκρεμισμένου οράματος; Ή ίσως τη μοναξιά μέσα στα ερείπια, την ερημιά και τη σιωπή; Όσα χάσαμε και δεν μπορούμε να αποκτήσουμε ξανά, οι κόσμοι που εξανεμίστηκαν και κατοικούν μονάχα ως σκιές στη μνήμη.
Ο Γκολ ισχυρίζεται πως αυτή η γόνιμη προδοσία του ίδιου μας του εαυτού, η τόσο ακατανόητη μα τόσο φυσική στην πραγμάτωσή της, είναι η κατάρα του ανθρώπου που τον καταδικάζει στην δράση, σαν νέος Προμηθέας που ξέρει να αντιμετωπίζει τον φθόνο των θεών και των όμοιών του. Τι απομένει μετά από κάθε μάχη; Μετά από κάθε προσπάθεια να προσδιοριστούμε και να προσδιορίσουμε τον κόσμο; Ποιος κόκορας κραυγάζει μέσα μας; «Κι όταν η μάχη σταματήσει/ο νικητής – τόσο αξιοθρήνητος μπροστά στο θύμα του – ξύνει την άμμο/τσιμπώντας με το ράμφος του ένα λαιμό άψυχο /με λύσσα ανώφελη/ για μια ζωή ανόητη».
*οι στίχοι του Γκολ έχουν μεταφραστεί από το Ε. Γονατά, στο βιβλίο Ίβαν Γκολ, ποιήματα, εκδόσεις Στιγμή
