Γράφει ο Γιώργος Βοσκόπουλος / επ. Καθηγητής – Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας / [email protected]
Σάββατο μεσημέρι σε μεγάλο οδικό άξονα της χώρας με χιλιάδες οδηγούς να περιμένουν υπομονετικά σε ουρές χιλιομέτρων. Δεξιά η λωρίδα έκτακτης ανάγκης η οποία εκ του νόμου χρησιμοποιείται σε ειδικές περιστάσεις. Οι πολλοί σέβονται τον ΚΟΚ και δεν την χρησιμοποιούν, όχι όμως όλοι. Οι παραβάτες γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες τιμωρίας τους είναι λίγες. Το κανονιστικό πλαίσιο οδηγικής συμπεριφοράς έχει τεθεί, ωστόσο η έλλειψη ενός αποτελεσματικού αποτρεπτικού μηχανισμού και άμεσων μέτρων τιμωρίας των παραβατών καθιστά την παρανομία εφικτή και πάνω απ΄ όλα ορθολογική, αφού μεγιστοποιεί το προσωπικό όφελος.
Ιστορικά η δημιουργία διεθνών οργανισμών στόχευε στην κοινωνικοποίηση των κρατικών δρώντων και στην αντιμετώπιση του ζητήματος της αναρχίας σε διεθνές επίπεδο. Πρακτικά οι διεθνείς οργανισμοί παρέχουν τα θεσμικά μέσα για συνεργατική δράση μεταξύ κυρίαρχων κρατών και δημιουργούν ένα σύνθετο δίκτυο διακρατικών επαφών. Στον κόσμο των κρατών το διεθνές δίκαιο στοχεύει να περιορίσει την ανεξέλεγκτη δράση και να παράσχει ένα ρυθμιστικό, περιοριστικό πλαίσιο διεθνούς συμπεριφοράς. Ωστόσο η εφαρμογή του είναι επιλεκτική, επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες, ενώ δεν υπάρχουν οι μηχανισμοί επιβολής του.
Είναι το κενό που εκμεταλλεύονται χώρες όπως η Τουρκία. Αυτό το γεγονός δεν μπορεί να αμφισβητηθεί οντολογικά ακόμα και από αυτούς που θεωρούν πως μία κανονιστική αλλά εκ του αποτελέσματος αναποτελεσματική ασπίδα προστασίας όπως το διεθνές δίκαιο μπορεί να προστατεύσει επαρκώς εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Στον αντίποδα, η ισχύς ορίζεται μέσα από ένα τριαδικό πλαίσιο με βάση τους στόχους που τίθενται. Μπορεί να στοχεύει στον έλεγχο πόρων, συμπεριφοράς ή αποτελέσματος. Αυτό το πλαίσιο αναδεικνύει και τη λογική των δηλώσεων Νταβούτογλου.
Τα κυριαρχικά δικαιώματα προστατεύονται με ίδια μέσα και την επίδειξη αποφασιστικότητας. Η Κυπριακή τραγωδία αποτελεί κόλαφο για το διεθνές δίκαιο και την επιφαινόμενη ρυθμιστική του αξία. Και οι δύο εμπλεκόμενοι έκαναν λάθη, ωστόσο ένας εισέβαλλε και έθεσε υπό στρατιωτική κατοχή τμήμα της νήσου. Σήμερα ο Α. Νταβούτογλου επικαλείται το διεθνές δίκαιο προκειμένου να υπενθυμίσει στη νόμιμη Κυπριακή ηγεσία ότι η Τουρκία ως εγγυήτρια χώρα δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία Ρωσικής βάσης στο νησί.
Την ίδια απροθυμία να εφαρμόσει κανόνες δικαίου δείχνει η Τουρκία στο Αιγαίο. Τα ελληνο-τουρκικά προβλήματα δεν κατέστησαν ποτέ ευρω-τουρκικά, αφού δεν εντάχθηκαν σε μία διευρυμένη δι-ευρωπαϊκή στρατηγική. Ο ελληνικός ιδεαλισμός, η θεσμική ανεπάρκεια στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής και οι άκριτες προσωπικές επιλογές διατηρούν τη χώρα σε μία διάσταση επιφαινόμενων, εικονικής πραγματικότητας και αναξιοπιστίας.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Α. Νταβούτογλου για διχοτόμηση της Κύπρου δεν πρέπει να προκαλούν απορία. Η Τουρκία χρησιμοποιεί σκληρή ισχύ εκμεταλλευόμενη την έλλειψη ενός παγκόσμιου Λεβιάθαν και την ισχύ της. Επενδύει στο έλλειμμα αποφασιστικότητας και μακροστρατηγικού σχεδιασμού Αθήνας και Λευκωσίας, στη διπλωματική απομόνωση της Κύπρου, τη συστημική ανεπάρκεια της Αθήνας και την ανικανότητα και των δύο να εντάξουν εθνικούς στόχους στο πλαίσιο ευρύτερων γεωπολιτικών και γεωοικονομικών συμφερόντων.
