Το ταξίδι της φωτιάς της Σοφίας Βόικου, εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, Σελίδες 503
Γράφει η Πασχαλία Τραυλού / Συγγραφέας – λογοτέχνης / [email protected]
Ήρωες: Νηρηίς και Νεφέλη… Μιχαήλ και Νικόλας… Άρχοντας Λέων και Λέο ντε Βίκτορις είναι οι πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου και μαζί τους μια πλειάδα βοτάνων με θεραπευτικές και μαγικές ιδιότητες. Χρόνος: Μεσαίωνας (1506) και σήμερα. Τόπος: Γαλλία. Φιλοσοφικός πυρήνας: H διαφορετικότητα και το περιπετειώδες ταξίδι της στο χρόνο. Μυθιστορηματικός ιστός: Δυο γυναίκες που συναντώνται σ’ ένα σταυροδρόμι του χρόνου για να ανακαλύψουν όσα τις ενώνουν και όσα τις χωρίζουν απ’ την ίδια τους τη γενιά και τα κοινά τους γονίδια.
Νεράιδες και ξωτικά, άψογα σμιλεμένοι χαρακτήρες, υψηλόπνοες ιδέες, μια γλώσσα που σε καθηλώνει ανά πάσα στιγμή κάνοντας τον αναγνώστη να ρουφά κάθε σελίδα, ιστορική ακρίβεια, οι συνδυασμοί των βοτανιών, τα μυστικά και οι θρύλοι και ένας έρωτας – πυξίδα για την κατάκτηση της αυτογνωσίας και της ευτυχίας βρίσκουν τη θέση τους σ’ αυτό το λογοτε-χνικό ψηφιδωτό όπου ψηφίδα ψηφίδα καταστρώνει ένα σχέδιο σαγήνευσης του αναγνώστη.
Οι κεντρικές ηρωίδες στον άξονα του παρελθόντος, η Νηρηίς και η Νεφέλη παρότι μη ρεαλιστικές πείθουν και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη για την ύπαρξή τους. Τα κόκκινα μαλλιά τους, σήμα κατατεθέν της εμφάνισής τους αποτελούν ένα βασικό αρμό που συνδέει το παρόν και το παρελθόν και από νωρίς προκαλούν την υπόνοια για την σύνδεση των πεπρωμένων τους. Η σχολαστική ενασχόλησή τους με τη φύση και τα βότανα και οι γνώσεις τους για τις μαγικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες αποκαλύπτει όχι απλώς ένα κοινό σημείο αναφοράς στην ψυχοσύνθεσή τους αλλά σταδιακά οδηγεί στην αποκάλυψη της κοινής γενιάς απ’ την οποία προέρχονται. Καταλύτης στις ζωές και των δύο, η απουσία της πατρικής φιγούρας και η απώλεια των διαφορετικών, εκκεντρικών μανάδων της.
Η Ροδάνθη, μάνα της Νηρηίδας πεθαίνει σαν μάγισσα σε κάποια μεσαιωνική πυρά, ενώ η μητέρα της Νεφέλης πεθαίνει λόγω της χρήσης ουσιών έχοντας ζήσει μια αλλοπρόσαλλη και από πολλούς κατακριτέα ζωή. Οι διαφορετικές μητέρες ωστόσο παραδίδουν σαν σκυτάλη τον τρόπο σκέψης και ζωής τους στις κόρες τους, οι οποίες οφείλουν να τον διαφυλάξουν και να τον συνεχίσουν. Ανάμεσα στα μυστικά που κουβαλούν και στους κανόνες που τηρούν είναι η αποστασιοποίησή τους από το αρσενικό και η αποδέσμευσή τους απ’ αυτό μετά την τεκνοποίηση. Οι διαφορετικές γυναίκες ζουν μόνες, χωρίς να χρειάζονται την παρουσία του πατέρα ή του συντρόφου, χωρίς να επιτρέπουν στους εαυτούς τους να εθιστούν στην ιδέα της συντροφικότητας. Ταυτίζουν τη μοναξιά τους με την ανεξαρτησία, αλλάζουν τόπους διαμονής, αλλάζουν συντρόφους σαν τα πλάσματα που ζουν ελεύθερα στη φύση και όχι σε οργανωμένη κοινωνία, δεν υποτάσσονται στους ανθρώπινους κανόνες παρά μονάχα σ’ εκείνους που το ένστικτο τους επιβάλλει.
Διαβάζοντας το μυθιστόρημα σε πρώτη φάση δημιουργείται η αίσθηση ότι η Σοφία Βόικου βήμα το βήμα περιγράφει τη σύγχυση της άρτι χειραφετηθείσας γυναίκας η οποία μπέρδεψε την ελευθερία με τη μοναξιά μόλις απέκτησε την ανεξαρτησία της και θέλησε να χρησιμοποιήσει το αρσενικό με τον τρόπο που για αρκετούς αιώνες εκείνο της συμπεριφέρθηκε. Ο έμπειρος αναγνώστης κατανοεί ότι η συγγραφέας αγωνιά να αποδώσει τους λόγους της μετάβασης του ανθρώπου από την ατομική δράση στην κοινωνική οργάνωση αξιολογώντας την έννοια της συντροφικότητας για την κατάκτηση της αυτογνωσίας του και την επίτευξη της ευτυχίας.
Εντυπωσιακή πραγματικά η μελέτη της για τα βότανα που περισυνέλεγαν και αξιοποιούσαν οι μάγισσες του μεσαίωνα τις οποίες προβάλλει με τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες πρωτίστως των μάγων των πρωτόγονων κοινωνιών όπου η έννοια της μαγείας συνδεόταν με υπερφυσικές δυνάμεις αλλά και με ιατρικές γνώσεις. Οι περιγραφές των αφεψημάτων που παρασκευάζουν οι ηρωίδες της με μια γλώσσα τόσο εναργή πείθουν και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Κορυφαίες οι πληροφορίες όσο και η λογοτεχνική αποτύπωσή τους για τις ιδιότητες του Μανδραγόρα και του Απήγανου και ακόμη πιο σημαντική η μίξη αλήθειας και θρύλου σε τέτοιες δόσεις ώστε από απλές πληροφορίες βοτανολογίας να διανθίζονται με λεπτομέρειες παραμυθικού τύπου και να καταλήγουν να αποτελούν ανάγνωσμα συναρπαστικό. Η προσέγγιση του θέματος διαθέτει τόση δύναμη και τόση λεπτοδουλεμένη περιγραφή ώστε η τεχνική αρτιότητα του βιβλίου πλησιάζει το κλασικό πλέον «Άρωμα» του Πάτρικ Ζίσκιντ. Πέρα όμως από τη χρήση των βοτανιών εντυπωσιακή είναι και η περιγραφή του περιβάλλοντος η οποία είναι καθηλωτική είτε αφορά το παρόν είτε το μεσαίωνα. Και στις δυο χρονικές μεταβάσεις ο αναγνώστης μεταφέρεται με ευκολία από το ένα σκηνικό στο άλλο και η Σοφία Βόικου κυριολεκτικά κινηματογραφεί παρόν και παρελθόν.
Δομικά το βιβλίο ακολουθεί την τεχνική της ζευγαρωτής πλέξης. Εναλλάσσεται το παρόν με το παρελθόν και ταυτόχρονα εκτίθενται οι ιστορίες της Νηρηίδας και της Νεφέλης κατ’ αντιδιαστολή και εν παραλλήλω ώστε ο αναγνώστης να συνειδητοποιεί σταδιακά ότι πρόκειται για δύο συγγενείς γυναίκες παρά τη χρονική απόσταση των ζωών τους οι οποίες έχουν παράλληλες μοίρες. Στη ζωή και των δύο υπάρχει ένας άντρας που τους είναι αφοσιωμένος και εν συνεχεία τις εγκαταλείπει επειδή οι ίδιες ακολουθούν τις αξίες μιας ολόκληρης γενιάς διαφορετικών και ανεξάρτητων γυναικών. Ώσπου η Νεφέλη, αλλάζει το σκηνικό, αντιστέκεται στο παραδεδομένο και στη ροή μιας οικογενειακής ιστορίας, και από τη συλλογικότητα επιστρέφει στην πεφωτισμένη ατομικότητα∙ Η Νεφέλη επιλέγει την αποτίναξη του σκοταδισμού και την απεξάρτηση από το στερεότυπο, προκειμένου να αυτοπροσδιοριστεί μέσα από την παραδοχή της αναγκαιότητας της αγάπης και της συντροφικότητας.
Άφησα για το τέλος τα πιο ενδιαφέροντα παραμυθικά στοιχεία του έργου: Έναν καίριο αρμό παρελθόντος παρόντος και ένα βασικό στοιχείο προαγωγής της πλοκής του βιβλίου. Την πέτρα που από γενιά σε γενιά μεταφέρει τη γνώση των μαγισσών και κρέμεται από το λαιμό και των δύο ηρωίδων, και τη φωτιά της κόλασης που ταξιδεύει ομοίως μέσα στο χρόνο αναμένοντας να ενωθεί με το λάπις λάζουρις για να δημιουργηθεί το ελιξήριο της σοφίας.
Ένα βαθύ, σαγηνευτικά σκοτεινό μυθιστόρημα γεμάτο δελεαστικούς γρίφους και αριστοτεχνικά πλεγμένες εκπλήξεις δανεισμένες από τη σαγήνη της ιστορίας των μαγισσών…
