Γράφει ο Γ. Βοσκόπουλος / Αναπληρωτής Καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΜΑΚ
Η ΕΕ διέρχεται μια παρατεταμένη κρίση αξιοπιστίας, νομιμοποίησης και αποδοχής η οποία τουλάχιστον σημειολογικά έχει ως αφετηρία τα δημοψηφίσματα σε Γαλλία και Ολλανδία το 2005 όταν και απορρίφτηκε η Συνταγματική Συνθήκη θέτοντας την ΕΕ σε μία περίοδο περισυλλογής.
Στην παρούσα φάση συνυπάρχουν πολλαπλασιαστές αποδυνάμωσης της εικόνας και αποδοχής της ΕΕ από ένα ετερογενές πλήθος ηγεσιών και λαών. Ένας ιδιαίτερα σημαντικός αφορά την σταθερή αποδόμηση του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη. Λανθασμένα πολλοί εκτιμούν (μεταξύ αυτών και ακαδημαϊκοί!!) ότι το κοινωνικό κράτος εμφορείται από μία σαφή ιδεολογική χροιά που παραπέμπει στην αριστερά. Η αξιολόγηση αυτή αναδεικνύει μια αδυναμία κοινωνικο-πολιτικής αξιολόγησης της ενοποιητικής διαδικασίας και μία ανεπάρκεια κριτικής σκέψης. Αντίθετα η οικοδόμηση της Ευρώπης θεμελιώθηκε στη δημιουργία ασφαλιστικών δικλείδων στο κοινωνικό πεδίο, καθιστώντας το κοινωνικό κράτος μία οργανωτική προίκα ανταποδοτικού χαρακτήρα που υπερέβη ιδεολογικούς ή κομματικούς άξονες.
Υπό αυτό το πρίσμα δεν αποτέλεσε προϊόν ιδεολογικής αποτύπωσης μίας συγκεκριμένης αντίληψης περί κοινωνικής οργάνωσης και ρόλου του κράτους αλλά η προίκα μίας οργανωτικής-θεσμικής προσπάθειας κοινής αποδοχής από ένα ετερόκλητο ιδεολογικά πλήθος πολιτικών φορέων. Ουσιαστικά το κοινωνικό κράτος λειτούργησε ως ένα μέσο άμβλυνσης των ανισοτήτων, ένα δίχτυ προστασίας, ένα πρωτογενές εργαλείο στα πλαίσια οργάνωσης και λειτουργίας της φιλελεύθερης, αστικής δημοκρατίας στην Ευρώπη. Αποτέλεσε τον κοινό παρανομαστή των αντίθετων τάσεων και επιλογών που αφορούσαν την Ευρώπη και το οργανωτικό πλαίσιο της, μία γέφυρα διευρυμένης συναίνεσης και αναγωγής του ευρωπαϊκού εγχειρήματος σε έναν κοινό οργανωτικό στόχο.
Η οικοδόμηση του κοινωνικού κράτους διεύρυνε καταλυτικά την αποδοχή του ευρωπαϊκού εγχειρήματος από ένα αστικό περιβάλλον που ταυτίστηκε με την ευρωπαϊκή ιδέα. Η αστική δημοκρατία με τις φιλελεύθερες αρχές της αποτέλεσαν πόλο έλξης ενός κοινού που σταδιακά δημιούργησε τη μεγαλύτερη δεξαμενή στήριξης της ενωμένης Ευρώπης. Αυτή ήταν η μεσαία τάξη που σήμερα πλήττεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι αυτή που στρέφεται αντανακλαστικά, όχι ιδεολογικά, στην άκρα δεξιά αναζητώντας θεσμικά, συνταγματικά, πολιτικά στηρίγματα στη διαδικασία βίαιης αποδόμησης της, βίαιης φτωχοποίησης της.
Το κοινωνικό κράτος αποτελεί το μεγαλύτερο επίτευγμα της αστικής, φιλελεύθερης δημοκρατίας στη μετα-πολεμική Ευρώπη, αυτή που οικοδομήθηκε με άξονα τον άνθρωπο στα πρότυπα συγκεκριμένων προτάσεων θεωριών ολοκλήρωσης. Δεν φέρει ιδεολογική, κομματική ταυτότητα αλλά αποτελεί ένα οργανωτικό πρότυπο, ένα θεσμικό εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης και προστασίας των αδύναμων.
Προτεινόμενη (ενδεικτική) βιβλιογραφία
- Peter Taylor-Gooby, New Risks, New Welfare: The Transformation of the European Welfare State, Oxford University Press, 2004
- Caminada, K. Goudwaard and O. Van Vliet, «Patterns of Welfare State Indicators in the EU: Is there Convergence? Journal of Common market Studies, Volume 48,Issue 3, 529–556, June 2010
