“ΠΟΛΥΦΙΛΗΤΗ”: ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΟΥ 17ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Νίκος Ψιλάκης Πολυφίλητη, εκδ. Καρμάνωρ

Της Τέσυ Μπάιλα 
Ένα μυθιστόρημα για την Κρήτη του 17ου αιώνα είναι η «Πολυφίλητη» του Νίκου Ψιλάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καρμάνωρ. Και ταυτόχρονα μια κοινωνική τοιχογραφία της Κρήτης εκείνης της εποχής, ένα μυθιστόρημα για τις συνθήκες των έμφυλων διακρίσεων που σηματοδοτούσαν την κοινωνική πραγματικότητα, ένα έργο για την απώλεια, τον φόβο, την ανασυγκρότηση.
Ο συγγραφέας εμπλέκεται σε ένα παιχνίδι συνομιλίας ανάμεσα στο ιστορικό γίγνεσθαι και στην αφηγηματική μυθοπλασία και καταφέρνει να αναπαραστήσει μια ολόκληρη εποχή και μαζί να φέρει στην επιφάνεια την τρομαγμένη ψυχοσύνθεση των ηρώων του, ανθρώπων που βιώνουν την πολιορκία του Χάνδακα στα έτη 1647-1669, με έναν εξαιρετικό τρόπο.
Ο συγγραφέας όμως δε στέκεται μόνο στην Ιστορία. Με βαθιά συναίσθηση της σημαντικότητας της λαογραφίας της εποχής καταθέτει ένα κείμενο που βρίθει από στοιχεία κοινωνικής ανθρωπογεωγραφίας που κάνουν τον αναγνώστη να νιώθει σαν να βρίσκεται εκεί, να ακούει τους ήχους της εποχής, να συναντά πολεμιστές και μισθοφόρους, να συμπάσχει με τους ήρωες, να ακούει τους ήχους των σπιτιών, να νιώθει τα πρόσωπα της ιστορίας με όλες του τις αισθήσεις.
Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων, ο φόβος που τους αγγίζει κάθε στιγμή μέσα σε μια πόλη που πολιορκείται στενά είναι ένας από τους άξονες πάνω στους οποίους στήνεται το μυθιστόρημα. Χαρακτηριστικά γράφει σε κάποιο απόσπασμα: «τις πιο γερές φυλακές δεν τις χτίζουν με φθαρτά υλικά, με τον φόβο τις χτίζουν». Μέσω μιας ενδελεχούς ιστορικής έρευνας ο συγγραφέας κατορθώνει να δείξει τις συνθήκες της ζωής στην Κρήτη του 17ου αιώνα και τον αποχρωματισμό της από τις ακραίες στιγμές έντασης που βιώνουν οι ήρωες, από τον φόβο που μοιάζει να είναι τελικά ο μεγάλος πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας.
Και ο έρωτας, ο ανεκπλήρωτος έρωτας που ξετυλίγεται αφηγηματικά είναι ο έτερος κεντρικός άξονας αυτού του βιβλίου. Ένας έρωτας που σημάδεψε τη μοίρα των πρωταγωνιστών και διεκδίκησε για λογαριασμό του την τύχη τους. Ο Ψιλάκης στέκεται με αγάπη απέναντι στους δοκιμαζόμενους ήρωές του. Σε μια άηχη συνομιλία μαζί τους φέρνει στο φως τα πιο σπαρακτικά τους συναισθήματα και ο αναγνώστης διαβάζει με ενδιαφέρον την πορεία των ανθρώπων προτού οι συγκυρίες τους οδηγήσουν στο σκοτάδι του πολέμου, στην απώλεια και στον πόνο.
Η κεντρική ηρωίδα αυτού του βιβλίου, μια νεαρή κοπέλα βρίσκεται μέσα στην πόλη λίγο προτού αρχίσει η πολιορκία του Χάνδακα. Μόνη της συντροφιά το νόθο παιδί της, το οποίο την επόμενη νύχτα το αφήνει στα σκαλιά μιας εκκλησίας. Τα χρόνια της πολιορκίας θα τη βρουν να προσπαθεί να επιβιώσει σε μια κοινωνία που μοιάζει να μην μπορεί να την αποδεχτεί. Έχει γίνει τροφός ενός μικρού παιδιού, έχει περάσει πολλές δυσκολίες και η ζωή την καλεί να κοιτάξει κατάματα το παρελθόν αλλά και το μέλλον των ανθρώπων που εμπιστεύτηκε, που πλησίασε ή που άφησε να χαθούν.
Το μυθιστόρημα μοιάζει να έχει μια εσωτερική μουσικότητα, που υπαγορεύεται από τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, μια γλώσσα εμπλουτισμένη από λέξεις βενετσιάνικες, λίγες τουρκικές, και έναν ρέοντα ρυθμό που δίνει ζωντάνια στο κείμενο.
Ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα, ιστορικά τεκμηριωμένο, που κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τον κάνει κοινωνό μιας σημαντικής ιστορικής στιγμής μέσα από τις μικρές ιστορίες των απλών ανθρώπων, εκείνες που συνθέτουν τη μεγάλη Ιστορία της εποχής.