Συνέντευξη στη Στελίνα Μαργαριτίδου
Ο Βασίλης Ψαρράς είναι εικαστικός και διδάσκει στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας της Σχολής Μουσικής και Οπτικοακουστικών Μέσων του ιονίου Πανεπιστημίου. Παράλληλα εργάζεται στο ίδιο τμήμα ως μεταδιδακτορικός ερευνητής (υπότροφος ΙΚΥ) στην διακαλλιτεχνική σύνδεση Σύγχρονης Τέχνης και Γεω-Ανθρωπιστικών Σπουδών. Είναι διδάκτωρ του Goldmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με σπουδές στις οπτικοακουστικές τέχνες (Ιόνιο Πανεπιστήμιο )και μεταπτυχιακές σπουδές στις ψηφιακές τέχνες (University of the Arts London).
Η έρευνά του επικεντρώνεται στην ανάδειξη ενός υβριδικού flaneur της πόλης του 21ου αιώνα, ερευνώντας ζητήματα περιπατητικής πράξης, αισθήσεων συναισθήματος και ενσωματωμένων τεχνολογιών. Η καλλιτεχνική του πράξη προσεγγίζεται μέσα από εικαστικές εγκαταστάσεις, περιπατητικές performances, βίντεο τέχνη, μουσική και ποίηση και εμπνέεται από την ποιητική και πολιτική πτυχή της αστικής εμπειρίας . Έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 60 εκθέσεις και φεστιβάλ τέχνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία).
Η πρώτη του ποιητική συλλογή «Τούνδρα», λειτουργεί ως μια μεταμοντέρνα ταλάντωση μεταξύ τέχνης και γεωγραφίας. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο www.thinkfree.gr, μιλά μεταξύ άλλων για το αστικό τοπίο που αποτελεί πόλο έμπνευσης για τον ίδιο και για τα ποιήματά του που αποτυπώνουν καρέ από την… τοπιογραφία της πόλης.
Κύριε Ψαρρά, πώς ορίζετε την τοπιογραφία μέσα από τα ποιήματά σας; Αντλείτε έμπνευση από στιγμές καθημερινές μέσα σε χαοτικά αστικά κέντρα;
Καταρχήν, ίσως είναι ενδιαφέρον να θυμηθούμε τι ακριβώς είναι η έννοια του τοπίου. Το τοπίο (landscape) αποτελεί ίσως μια προσωπική υπόθεση του ατόμου, καθώς υφίσταται από την στιγμή που παρατηρείται, δημιουργείται μέσα από βλέμμα μας ως αισθητηριακό κάδρο. Επομένως, μιλώντας για το τοπίο, αναφερόμαστε σε κάτι που γεννιέται τόσο από τις φυσικές ιδιότητες αλλά και από την υποκειμενική μας οπτική – μια σύγκλιση γεωμορφολογίας και ψυχολογίας.
Πράγματι, η πρώτη μου ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Τούνδρα (Εκδόσεις Πηγή, 2017) ήρθε στο φως ως μια δημιουργική ταλάντωση μεταξύ τέχνης και γεωγραφικής σκέψης, χρησιμοποιώντας τις έννοιες της πόλης, της γεωγραφίας, της γεωλογίας, της μετεωρολογίας αλλά και της τέχνης ως αναδυόμενες μεταφορικές πλατφόρμες πάνω στις οποίες μπορεί να ευδοκιμήσει η φαντασία και η διαθεματική σκέψη. Η πόλη μεταφορικά, αρχιτεκτονικά, αισθητηριακά, έχει αποτελέσει ισχυρό πόλο έμπνευσης για μένα τόσο στο παρόν βιβλίο όσο και στην εικαστική (performance, εγκαταστάσεις) και ερευνητική μου πράξη (σε διδακτορικό και μεταδιδακτορικό επίπεδο πάνω στην μελέτη και κριτική προσέγγιση του flaneur – πλάνητα των πόλεων). Εάν στοχαστούμε κοιτάζοντας ανά περιόδους την εικαστική και συγγραφική μας πράξη, θα δούμε πως κρύβει ποιότητες, νοήματα και patterns – η σκέψη μας, η γραφή μας, το έργο μας δηλαδή εξελίσσεται και πιθανώς να διακρίνεται από «στροφές». Υπάρχει όμως μια παράλληλη περίεργη ομορφιά όταν συνειδητοποιούμε πως τα ζητήματα που μας απασχολούν είναι ακόμα τα ίδια – θολές εικόνες και έννοιες που επαναπροσεγγίζουμε κάθε φορά. Έτσι λοιπόν στην δική μου περίπτωση, επιστρέφει ξανά και ξανά η έννοια της μετάβασης, του πνευματικού και της γεωγραφικής φαντασίας. Στην Τούνδρα, η πόλη εκλαμβάνεται ως ένας ωκεανός συναισθηματικών, πνευματικών και γεωγραφικών δυναμικών – εστιάζει στο υλικό, στο ασήμαντο, στο καθημερινό θέλοντας να δημιουργήσει ένα νέο συμβολικό αλφάβητο όπου τα φανάρια, οι δρόμοι, η άσφαλτος, η εθνική οδός, το γρασίδι στην ρωγμή, οι κεραίες, οι ταράτσες, το μετρό, ο σταθμός, η διάβαση, τα καιρικά φαινόμενα αποτελούν ένα νέο συναισθηματικό οικοσύστημα για το άτομα. Χρησιμοποιώ την αρχιτεκτονική της πόλης για να αναδείξω μια αρχιτεκτονική της ψυχής. Αυτή λοιπόν η έμπνευση από το αστικό η οποία προσεγγίζεται με γεωλογική ευαισθησία μέσα από τα μάτια του flaneur, ενός περιπατητή που εμπνέεται από τον Baudelaire, τον Benjamin, τον Καζαντζάκη, τον Αγγελόπουλο.
Γιατί επιλέξατε τον τίτλο “Τούνδρα” για τα 44 ποιήματά σας;
Ο τίτλος ξεκινάει από την ίδια την Γεωγραφία, η οποία αποτέλεσε μαζί με την μουσική και τους χάρτες τα πρωταρχικά σημεία έμπνευσης σε πολύ μικρή ηλικία. Αργότερα υπήρξα εφήμερος σπουδαστής της Γεωλογίας πριν κάνω στροφή στο πεδίο της Τέχνης. Νομίζω λοιπόν πως επιστρέφω στην γεωλογία μετά από κάποια χρόνια ως εικαστικός πια, με άλλη ματιά. Εάν λοιπόν αναλογιστούμε τι είναι η τούνδρα θα δούμε πως αποτελεί ένα οικοσύστημα στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας – γνωστή για το ψυχρό της κλίμα, το χαμηλό γρασίδι και τις πεδιάδες. Ίσως αντιπροσωπεύει το απόμακρο, το αφιλόξενο – αλλά ακριβώς πάνω σε αυτή την θεώρηση ξεκινάει η έμπνευση της τωρινής συλλογής.
Στην ποιητική συλλογή, η έννοια της Τούνδρας χρησιμοποιείται μεταφορικά με πολλαπλές αναγνώσεις – ως ένα νέο συναισθηματικό οικοσύστημα, ένας τόπος με μελλοντικό δυνητικό, ένα τρίτο terrain μεταμοντέρνας θεώρησης που συνδυάζει το ρομαντικό με το κυνικό, μια θεώρηση που εστιάζει στο καθημερινό της πόλης, το βραχύβιο, το αιώνιο, το ενδιάμεσο, το εγκαταλελειμμένο, προσπαθώντας να ανακαλύψει το πνευματικό. Είναι ένα είδος προσωπικής γεωλογικής ματιάς να αντιλαμβάνομαι τους ανθρώπους, τα συναισθήματα, την πόλη και τους χώρους ως διαστρωματοποιημένες οντότητες, εναποθέσεις εμπειριών, μνήμης, επιτυχίας και αποτυχίας. Αυτή η διαστρωμάτωση απαιτεί χρόνο – στην συγκεκριμένη συλλογή διαρθρώνεται μέσα από 44 ποιήματα – αλλά έχω την εντύπωση πως θα συνεχίσει και σε μελλοντικά γραπτά. Είμαστε οντότητες με ρήγματα μέσα μας, με συναισθηματικές σεισμικές δονήσεις, με τεκτονικές πλάκες σε συνεχή τριβή, η οποία μάλλον παράγει μέλλον. Ως εκ τούτου, η Τούνδρα είναι ποιητική, πολιτική, συναντιέται το παρελθόν με το μέλλον κάνοντάς την εύθραυστη.
Πόσο εύκολο, πόσο δύσκολο είναι να εκδοθεί σήμερα ποίηση;
Η ποίηση είναι μια προσωπική διαδικασία, μια συνεχής τριβή την οποία ανά περιόδους επιλέγουμε να την κάνουμε ορατή στο κοινό. Θεωρώ πως η έκδοση μιας ποιητικής συλλογής χρειάζεται υπομονή και κριτική προσέγγιση τόσο από τον συγγραφέα όσο και από τον εκδοτικό οίκο. Έχω την εντύπωση πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια νέα φουρνιά ποιητών με διαθεματική σκέψη και αρκετές πολύ αξιόλογες δημοσιεύσεις με μια σειρά από εκδοτικούς οίκους να στηρίζει ενεργά τέτοιες προσπάθειες.
Σε γενικότερο πλαίσιο, ίσως η ποιητική οπτική προϋπάρχει και γίνεται πράξη είτε μέσα από κείμενο, είτε μέσα από άλλα είδη τέχνης. Για παράδειγμα, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την μεγάλη ποιητική ματιά του Δημήτρη Παπαϊωάννου! Το ποιητικό εκεί γεννιέται μεταξύ σώματος, αντικειμένου, φωτός, κίνησης. Ας ελπίσουμε λοιπόν για ποιητικές προσεγγίσεις και ματιές όχι μόνο μέσα από το βιβλίο αλλά και σε άλλα είδη τέχνης!
