Το Halloween του κάμπου και τα εγγειοβελτιωτικά έργα που άλλαξαν το χάρτη της Θεσσαλονίκης
Η δεκαετία του 30 είναι αποφασιστική για το μέλλον και την εξέλιξη της περιοχής του Δέλτα.Την περίοδο του Μεσοπολέμου οι κάτοικοι του είχαν να αντιμετωπίσουν ανυπέρβλητα εμπόδια και δύσκολες καταστάσεις δίνοντας καθημερινά κυριολεκτική μάχη για την επιβίωσή τους.
Από το 1889 μέχρι το 1915 οι εκβολές του Αξιού εισχώρησαν στο Θερμαϊκό κόλπο κατά 3 χλμ περιορίζοντας το πλάτος εισόδου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης σε 6 χιλιόμετρα Από τους υπολογισμούς των φερτών υλών του Αξιού διαφάνηκε ο κίνδυνος να καταστεί αδύνατη η πλεύση των μεγάλων πλοίων στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Οι πλημμύρες και οι ελώδεις εκτάσεις κατέστρεφαν τις προσπάθειες των αγροτών και των κτηνοτρόφων , καθώς τα ορμητικά νερά των ποταμών μπορούσαν να παρασύρουν τα πάντα στο διάβα τους . Όταν έβρεχε οι περιοχές κυριολεκτικά πνίγονταν στη λάσπη. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις ελλείψεις υποδομών που αφορούσαν τη δημόσια υγεία όπως η ύδρευση και η αποχέτευση έθεταν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές οι οποίες μετά τον διωγμό της Σμύρνης είχαν πολλαπλασιαστεί. Ελονοσία, τύφος φυματίωση, δυσεντερία έπαιρναν χιλιάδες ζωές.
Την ίδια ώρα στην άλλη άκρη της γης κυριολεκτικά οι ιδρυτές της αμερικανικής εταιρείας «The Near East Foundation Company», αναλάμβαναν τη δική τους αποστολή διάσωσης . Οι εργασίες των εγγειοβελτιωτικών και αποξηραντικών έργων στην ευρύτερη περιοχή του Δέλτα ξεκίνησαν με σύμβαση που υπογράφηκε το 1925 . Τα έργα ξεκίνησαν αμέσως και ολοκληρώθηκαν δέκα χρόνια μετά αλλάζοντας κυριολεκτικά τον χάρτη του νομού Θεσσαλονίκης . Με τις αλλαγές στην κοίτη του Αξιού και του Αλιάκμονα προστέθηκαν στον κάμπο της Θεσσαλονίκης 1.180.000στρέματα , ενώ με παράλληλες εργασίες αποξήρανσης των ελών προστέθηκαν επιπλέον 400.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. (1)
Όπως χαρακτηριστικά γράφει η Ειρήνη Αρτέμη στο βιβλίο της «Η περίοδος του μεσοπολέμου και οι κρίσεις στην Ελληνική Κοινωνία», «οι προσφυγικοί πληθυσμοί αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και την αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Πέραν του ότι απαρτίζονταν από μορφωμένους ανθρώπους , διέθεταν γνώση των νέων μεθόδων καλλιέργειας των χωραφιών, αλλά και ιδέες για την καλύτερη λειτουργία της κτηνοτροφίας».
Σχεδόν επτά δεκαετίες αργότερα η μουσειολόγος –μουσειοπαιδαγωγός Σούλα Πρωτοψάλτη που εργάζεται στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, μου εξηγεί ποια είναι η σχέση της κολοκύθας του αγγλοσαξωνικού Halloween με το Δέλτα Αξιού και τα …παιδικά της χρόνια.
«Τη δεκαετία του ’80, παιδάκι εγώ, θυμάμαι τον παππού μου κάθε Σεπτέμβρη να κάνει στις κολοκύθες ματάκια και να βάζει μέσα τους κεριά. Το Halloween δεν υπήρχε καθόλου στην Ελλάδα, το ανακαλύπταμε σιγά σιγά μέσα από αμερικάνικες βιντεοταινίες εκεί στη δεκαετία του 80. Βλέποντας ταινίες συνειδητοποίησα πως αυτή η γλυκιά …γεύση των παιδικών μου χρόνων είναι μια από τις σημαντικότερες αγγλοσαξωνικές γιορτές. Καμία σχέση όμως τη γιορτή στην Αμερική, όπου στις 31 Οκτωβρίου μικρά παιδιά μεταμφιέζονται σε κάτι τρομακτικό και πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι» , εξηγεί . Με τον ίδιο τρόπο, η εγγονή τουΑντώνη Παπαδημητρίου, Σούλα Πρωτοψάλτη δημιουργεί για την κόρη της μια χαρούμενη ατμόσφαιρα στο σπίτι με τον…προπομπό του Φθινοπώρου, τις κολοκύθες που στολίζουν το σπίτι και γίνονται φαναράκια.
Το αντιδάνειο και η κρίση
«Εδώ και έναν αιώνα το Ίδρυμα της Ανατολικής Ασίας «The Near East Foundation» , πρωτοπορεί στις καινοτόμες προσπάθειες δίνοντας λύσεις στις κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις στη Μέση Ανατολή και την Ασία». Αυτά αναφέρει μέχρι σήμερα στη σελίδα της στο Ίντερνετ η εταιρεία που έκανε τα εγγειοβελτιωτικά έργα στον κάμπο της Θεσσαλονίκης.
Η Foundation ανέλαβε δράση στην Αρμενία, την Ιορδανία, το Μαλί , το Μαρόκο, την Παλαιστίνη, τη Σενεγάλη , το Σουδάν και τη Συρία. Και φυσικά , στη δεκαετία του 30 βρίσκεται στα έλη της Μακεδονίας προσπαθώντας να σώσει τους κατοίκους της περιοχής από την ελονοσία, τη φτώχεια, τις λάσπες…
Και κάπως έτσι ξεκινά μια ιστορία που χάνεται ή μάλλον βυθίζεται στην κοίτη του Αξιού, όταν αυτή …αλλάζει πορεία.
Η αμερικανική εταιρεία δεν άλλαξε μόνο τη μορφολογία της περιοχής , αλλά σε μεγάλο βαθμό επηρέασε και την καθημερινότητα των ανθρώπων της . Τα στρέμματα εύφορης γης αυξήθηκαν, η δουλειά έγινε πιο εύκολη , οι βάλτοι περιορίστηκαν . Οι υπάλληλοί της μένοντας για δέκα σχεδόν χρόνια στα ποτάμια έξω από τη Θεσσαλονίκη, ανέπτυξαν σχέσεις φιλίας με τους ντόπιους. Η κολοκύθα του Αντώνη που ήρθε από την άλλη άκρη της γης…ρίζωσε στον κάμπο. Από αντιδάνειο, έγινε έθιμο τουλάχιστον τοπικό για να μην πούμε …οικογενειακό!
Μια ανθρωπιστική κρίση έφερε για πρώτη φορά το Halloween στην Ελλάδα, μια άλλη δεκαετίες μετά μας το ξαναστήνει
Στην Ελλάδα το πνεύμα του αμερικάνικου Halloween ακολουθούν πολλοί, κυρίως οι αμερικανοσπουδασμένοι νέοι και όσοι έχουν ζήσει στο εξωτερικό. Μόνο που εάν εξετάσει κανείς το φαινόμενο λίγο πιο…βαθιά, θα διαπιστώσει πως το δάνειο του εθίμου, αυτή τη φορά έχει τη ρίζα του σε μια δεύτερη, πολυετή μνημονιακή και όχι μόνο, κρίση που οδήγησε περισσότερους από 500.000 κυρίως Έλληνες στο εξωτερικό.
Στις 31 Οκτωβρίου, αλλά και στις αρχές Νοεμβρίου όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια ιδίως τα σαββατοκύριακα , μια νέα τάση εμφανίζεται. Νεαροί και νεαρές κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης με μια …διάθεση σκοτεινή όπως ταιριάζει στο πνεύμα του Halloween . Η κέλτικη βέβαια γιορτή είναι περισσότερο …σκοτεινή και μεταφυσική, αφού πιστεύεται πως την τελευταία μέρα του Οκτώβρη τα πνεύματα των νεκρών , έρχονται πιο…κοντά με τους ζωντανούς. Όμως εδώ είναι Βαλκάνια και Μεσόγειος. Το Halloween έχει τον χαρακτήρα μιας πρώιμης Αποκριάς , μιας υπογράμμισης πως το Φθινόπωρο είναι εδώ και κάποιοι το έχουμε ζήσει και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού!
Ευχαριστούμε τη Μουσειολόγο και Μουσειοπαιδαγωγό Σούλα Πρωτοψάλτη για τα πολύτιμα στοιχεία
