Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπατσιόλας | Ιστορικός MAs
Στην “Αντιγόνη” του Σοφοκλή ο κεντρικός μύθος εκτυλίσσεται γύρω από τη διαμάχη του Κρέοντα και της Αντιγόνης για την ταφή του νεκρού Πολυνείκη. Ο Κρέων είχε διατάξει να μην ταφεί ο νεκρός και η Αντιγόνη συγκρούεται μαζί του: μάλιστα φτάνει στο σημείο, σύμφωνα με την τραγωδία του Σοφοκλή, να εκτελέσει δύο φορές την τελετουργική και συμβολική ταφή του νεκρού αδερφού της. Μεταξύ άλλων πολλών συμβολισμών που υπάρχουν στο αριστούργημα του Σοφοκλή είναι και η σύγκρουση του γραπτού νόμου, όπως εκφράζεται από τον Κρέοντα, και του άγραφου δικαίου, όπως το υπερασπίζεται η Αντιγόνη. Για τους αρχαίους προγόνους μας η ταφή και απόδοση τιμών στους νεκρούς ήταν μέγιστο ηθικό και κοινωνικό ζήτημα.
Δεν είναι τυχαίο, επίσης, πως στον “Επιτάφιο” του Περικλή ο Θουκυδίδης αναφέρει πως «μία δὲ κλίνη κενὴ φέρεται ἐστρωμένη τῶν ἀφανῶν (Ένα κλινάρι άδειο ακολουθεί, στρωμένο με σάβανο, για τους χαμένους που δε βρέθηκαν)»: στη τελετουργική ταφή των νεκρών του πολέμου μεταφέρεται και μια λάρνακα για όλους όσοι το πτώμα τους δεν βρέθηκε στο πεδίο της μάχης –συμβολικά δηλαδή τους έθαβαν στην πόλη. Η ίδια φράση του Θουκυδίδη κοσμεί σήμερα και το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη στην Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα.
Δεν θα συνεχίσω να απαριθμώ ιστορικά παραδείγματα και αναφορές σε αρχαίους συγγραφείς για το σεβασμό στους νεκρούς και τη μνημειακή απόδοση αυτού του σεβασμού. Εξάλλου, ο περιζήτητος από τους αρχαιολόγους τάφος του Μ. Αλεξάνδρου επιβεβαιώνει εκ νέου το σεβασμό που έχουμε όλοι προς τους νεκρούς. Ούτε θα εισέλθω στο χώρο της λαϊκής παράδοσης για να δούμε κι εκεί τις δοξασίες για το σεβασμό ή την ασέβεια προς το νεκρό.
Σε αμέτρητα σημεία του κόσμου υπάρχουν μνημεία για να τιμηθούν οι νεκροί ενός πολέμου, μιας μάχης, μιας φυσικής καταστροφής. Εξάλλου, στα κοιμητήρια οι άνθρωποι τιμούμε ιδιωτικά τους δικούς μας ανθρώπους που έφυγαν με «φυσικό» θάνατο ή ατύχημα.
Πανανθρώπινη η τάση του ανθρώπου να αποδίδει τιμές στους νεκρούς, ειδικά αν αυτοί είναι ήρωες. Ίδιον του ανθρώπου, έκφραση πρωτογενής του ανθρώπου πολιτισμού είναι ο σεβασμός στους τεθνεώτες και η απόδοση τιμών προς αυτούς. Ένα στοιχείο που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο είναι ο σεβασμός στους νεκρούς και η ταφή τους.
Σκεπτόμενος όλα αυτά προσπαθώ να εξηγήσω λογικά ποιος ανθρώπινος νους, ποια ανθρώπινη λογική βεβηλώνει τα μνημεία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Πρωτίστως, είναι πράξη άλογη, ζωώδης έκφραση κατώτερου ενστίκτου – δεν μπορεί μια τέτοια πράξη να εδράζεται επ’ ουδενί λόγω στη λογική.
Η Θεσσαλονίκη για αιώνες είχε μια ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα. Αυτή είναι η αλήθεια είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι. Οι Εβραίοι αποτελούν κι αυτοί κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, ψηφίδα σε ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό της πόλης μέσα στους αιώνες. Το βάρβαρο ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ εξολόθρευσε την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης και η ύπαρξη μνημείων προς αυτούς τους Θεσσαλονικείς που πριν μερικές δεκαετίες οδηγήθηκαν στα χιτλερικά κρεματόρια απλώς και μόνο γιατί ήταν Εβραίοι, αποτελεί τον ελάχιστο φόρο τιμής που μπορούμε εμείς οι σύγχρονοι Θεσσαλονικείς να αποδώσουμε προς αυτούς.
Το «μνημείο ολοκαυτώματος» στην Πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη είναι ένα κόσμημα καλλιτεχνικό: η απεικόνιση των ανθρωπίνων κορμιών καιομένων μέσα στις φλόγες παράγει ένα αισθητικό αποτέλεσμα που προκαλεί ρίγη συγκίνησης.
Δεν μπορώ να καταλάβω τι είδους Έλληνες ή τι είδους Χριστιανοί είναι αυτοί που βεβηλώνουν τα μνημεία των Εβραίων; Προφανώς ούτε τον Ελληνισμό ούτε τον Χριστιανισμό εκφράζουν! Αντιθέτως, μια πράξη που κρύβει βαθύτατη αμορφωσιά, απύθμενη ανοησία και βέβαιη βαρβαρότητα –δείγμα έλλειψης πολιτισμού και απότοκο προχωρημένου εκβαρβαρισμού.
Και δεν είναι μόνο τα εβραϊκά μνημεία που δέχθηκαν συμβολικές ή πραγματικές επιθέσεις (απολίτιστες επιθέσεις στη μνήμη)· θυμίζω την καταβύθιση στο Θερμαϊκό του έργου «Φεγγάρι στην Ακτή» του Π. Βασιλειάδη το 2016, τις αλλεπάλληλες κακοποιήσεις του γλυπτού «Ήπειρος» του Κ. Σεφερλή στην οδό Τοσίτσα στην Αθήνα (που είχε εμπνεύσει και την Κική Δημουλά να γράψει το ποίημα «Σημείο Αναγνωρίσεως») και τους κατά καιρούς επιχρωματισμούς με σπρέι και συνθήματα διαφόρων ανδριάντων.
Όλα αυτά τόσο σε πραγματική όσο και συμβολική διάσταση στρέφονται κατά της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας και των αξιών της! Στρέφονται κατά της Δημοκρατίας, κατά της Ελευθερίας, κατά του Ανθρωπισμού/Ανθρωπιάς: ίσως είναι και οι σπουδαιότερες αξίες που κόμισε ο ελληνισμός στην Ανθρωπότητα. Στρέφονται κατά του ανθρώπου ως Ανθρώπου. Είναι αδήριτη ανάγκη η συλλήβδην και διαρρήδην καταδίκη τους όχι μόνο από την πολιτεία, πρωτίστως και κυρίως από την κοινωνία!
Υγ. Προτείνω σε όλους αυτούς τους βανδάλους να ψάξουν να βρουν τι ήταν οι Βάνδαλοι και ποια η σχέση της λέξης «βανδαλισμός» με τον γερμανικό αυτόν λαό.
